Μια κριτική προσέγγιση στη συλλογή ποιημάτων του Τόλη Νικηφόρου «ρίγος αιχμάλωτο στον ήχο της φωνής σου» - 63 ποιήματα για τον έρωτα και την αγάπη (1966-2015), από τις εκδόσεις Μανδραγόρας

Σκέφτομαι πως, θέλοντας να μιλήσω για τα ποιήματα του Τόλη Νικηφόρου, ίσως δεν ταιριάζει, ως είθισται, η αναφορά σε ποιητική γενιά (κάτι άλλωστε κάπως δύσκολο στην περίπτωσή του) ή σε στοιχεία βιογραφίας, προκειμένου να γίνει πιο οικεία η εικόνα του στον αναγνώστη. Και αυτό όχι μόνο γιατί ο συγκεκριμένος ποιητής είναι γνωστός και αγαπητός. Περισσότερο γιατί, έτσι, θα αφεθούμε απερίσπαστοι στη γοητεία των εικόνων αλλά και των ήχων, των γεύσεων, των αρωμάτων και κυρίως των αγγιγμάτων που βγαίνουν μέσα από τις σελίδες του.

Λένε πως σε όλη του τη ζωή ένας συγγραφέας γράφει και ξαναγράφει το ίδιο βιβλίο. Όσοι πιστοί της ανάγνωσης έχουν ήδη καταλάβει. Έτσι και ο Τόλης Νικηφόρου μοιάζει να γράφει ένα ποίημα, όσα πολλά κι αν έχει στις σελίδες των συλλογών του. Και αυτό το ένα ποίημα ανοίγεται μπροστά μας σαν ατόφιος έρωτας.

Ψάχνει τα λόγια ο ποιητής, ψάχνει τη γλώσσα «που μιλάει το φως», ψίθυρους και πνιχτές φωνές, αυτό το «αχ» που κάποτε τράνταζε με τις δονήσεις του το σύμπαν του, και τώρα τρεμοσβήνει. Αλλά ζει. Και επιμένει να γεμίζει το δωμάτιο με  τον ήχο των σωμάτων  που θυμούνται, όσο η μνήμη η ποιητική το επιτρέπει.

Ανιχνεύει ο ποιητής σε εικόνες που ξεθώριασε ο χρόνος όλη τη θύμηση προσώπων θαλερών που άγγιξαν τα χέρια του και ήρθαν μετά οι στίχοι του να δώσουν πνοή αθανασίας. Ονόματα και πρόσωπα, σώματα και χρώματα. Εν τέλει μια μορφή. Η γυναίκα είναι που καταξιώνεται μέσα από τα ποιήματά του, όχι όμως εξιδανικευμένη και πνευματοποιημένη. Εδώ έχουμε τη γυναικεία υπόσταση, έτσι όπως ο ποιητής μας την έζησε. Δεν είναι ονειρώδης σκιά ούτε οραματική εικόνα. Είναι παρουσία δίπλα του ή μνήμη ζώσα, που ακόμη τον δονεί.

Είναι και η αγάπη, μία κι αυτή για όλα όσα του δίνουν την έγερση σώματος και ψυχής. Η ρίζα του, η πόλη του η Θεσσαλονίκη, η ποιητική του τέχνη, η δημιουργία, η ζωή ολόκληρη. Γιατί, μήπως όλα αυτά δεν είναι αγάπη και έρωτας; Πώς αγαπούσε ο Καβάφης την Αλεξάνδρεια, ο Καββαδίας το θαλασσινό ταξίδι, ο Ρίτσος τον αγώνα, ο Αναγνωστάκης την πολιτική του μοναξιά. ο Σικελιανός τα ύψη της ψυχής του. Έτσι και ο ποιητής μας αγαπάει τη γυναίκα, και μέσω αυτής τη μέθεξη με τη ζωή και την ουσία των πάντων. Ακόμη και τον θάνατο. Γιατί, όπως γράφει

«είναι το ρίγος της ζωής

ισόθεο με το δέος του θανάτου».

Η συγκεκριμένη συλλογή ανθολογεί ποιήματα από άλλες συλλογές, και όταν κάποιος τα διαβάζει έτσι μαζεμένα τώρα, με την επιλογή του ποιητή, είναι σαν να μελετά την πορεία του σ’ αυτή τη δύσκολη «μαθητεία» του έρωτα. Ένα σχολείο, από το οποίο δεν προσδοκά να αποφοιτήσει. Δεν έχει σημασία αν κάποτε δίπλα του ήταν κάποιο κοριτσόπουλο σε εργοστάσιο ή σε πορείες με την ορμή για τον αγώνα της ζωής, με το όνειρο για καλύτερο κόσμο και, οπωσδήποτε, με ερωτικό σπασμό όλο δύναμη και αυθάδεια που μόνο η νεότητα γεννά. Τώρα αυτή την έλξη την ερωτική τη βρίσκει με άλλη διάσταση, πιο ώριμη και κατασταλαγμένη. Συντροφικότητα, κοινή πορεία και αγάπη.

Ακούστε τον σε στίχους από τη μακρινή νεότητα:

«…

σε μυστικές συνεδριάσεις της νύχτας

είναι γραμμένο τ’ όνομά σου

στις προκηρύξεις που μοιράσαμε…»

και εδώ

«…

είμαι ένα πυρωμένο σίδερο

που ανεξίτηλο σφραγίζει στη μήτρα σου το μέλλον

κάθε σου ηδονικός σπασμός

μια οιμωγή του κόσμου που γεννιέται…»

Ακούστε τον και σήμερα, στην ωριμότητά του:

«στο μεγάλο ταξίδι της νύχτας

στην ωκεάνια ερημιά που με περιμένει

θέλω να πάρει η ψυχή μου

κάτι από σένα

…

να υπερβώ το τίποτα

και κάποτε ακέραιος να ξαναγεννηθώ».

Ένας ύμνος στον άνθρωπο είναι τα ποιήματα «για τον έρωτα και την αγάπη» του Τόλη Νικηφόρου. Τον άνθρωπο, που στον κύκλο της ζωής του ανακαλύπτει τα στηρίγματά του. Βυθίζεται στον έρωτα και αναδύεται στην αγάπη. Πιο δυνατός και πιο σίγουρος ότι σωστά αφέθηκε και δόθηκε ολόκληρος σε ό, τι πολύ αγάπησε.

Για το BOOK TOUR, Διώνη Δημητριάδου.