Η μεταμόρφωση-Φραντς Κάφκα

Η μεταμόρφωση-Φραντς Κάφκα

''Ξυπνώντας κάποιο πρωί ο Γκρέγκορ Σάμσα από ταραγμένο ύπνο, 

βρέθηκε στο κρεβάτι του μεταμορφωμένος σ' ένα τεράστιο έντομο.''

Ο Γκρέγκορ Σάμσα ξυπνώντας εκείνο το πρωί κοιτάχτηκε στον καθρέφτη και αντί για τον συνηθισμένο του εαυτό, αντίκρισε μία τεράστια κατσαρίδα. Η κοιλιά του ήταν στρογγυλή, τεράστια και καφέ και τα πόδια του είχαν μεταμορφωθεί σε δύο μικροσκοπικά ποδαράκια προορισμένα για κατσαρίδα, τα οποία κινούνταν νευρικά δίχως τη θέλησή του. Η φωνή του ακουγόταν σαν έναν πνιχτό θόρυβο και αυτό αποδείχθηκε από την απάντηση που έδωσε στον επιστάτη που είχε έρθει σπίτι του, για να λάβει κάποιου είδους εξήγηση για την αργοπορία στον χώρο εργασίας του. 

O Κάφκα αναδεικνύει την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση στις καταστάσεις που η λύση της παραίτησης και της εγκατάλειψης είναι πολύ πιο απλή -αν και ανήθικη- από εκείνη της επιμονής και της προσπάθειας.

Το αμοιβαίο συμφέρον και ο ωφελιμιστικός χαρακτήρας των ανθρώπινων σχέσεων αποτελούν τα κεντρικά σημεία της ιστορίας του συγγραφέα. Όταν ο κεντρικός ήρωας μεταμορφώνεται σε κατσαρίδα ούτε η ίδια του η μητέρα δεν θέλει να τον αντικρίσει πόσο μάλλον ο πατέρας του, ο οποίος δεν τον δέχεται ως γιο του. Αρνούνται και οι δύο να αναγνωρίσουν αυτό το ''πράγμα'' ως παιδί τους. Ο πατέρας του Γκρέγκορ δεν εργάζεται και έχει αναλάβει ο ίδιος να φέρει καθημερινά εις πέρας το δύσκολο έργο του βιοπορισμού της οικογένειας.

Η δουλειά του, ως εμπορικός αντιπρόσωπος, δεν ανταποκρίνεται στις δικές του ανάγκες και ενδιαφέροντα. Μια δουλειά που τον στεναχωρεί, του δημιουργεί τύψεις και ενοχές. Από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου συνειδητοποιούμε πως ο Γκρέγκορ είναι ο στηλοβάτης της οικογένειας, εκείνος που οφείλει να καλύψει τις ανάγκες τόσο των γονιών του όσο και της αδελφής του. Ωστόσο, ο άνθρωπος αυτός είναι πραγματικά "δυνατός" ή είναι ένας ρόλος που του έχει επιβληθεί από το άμεσο κοινωνικό του περιβάλλον, δηλαδή την οικογένειά του;

Και όμως, παρακολουθούμε τον πρωταγωνιστή να έχει αποδεχτεί την κατάσταση ή μάλλον να έχει συμβιβαστεί, αφού γνωρίζει πως δεν υπάρχει κάποια εναλλακτική λύση που θα έλυνε τα βιοποριστικά τους προβλήματα. Έχει αποδεχτεί την κατάσταση σε τέτοιο βαθμό, ώστε να είναι ο μοναδικός που αναλαμβάνει να χρηματοδοτήσει τα μαθήματα βιολιού της μικρής του αδελφής και με αυτόν τον τρόπο αναδεικνύεται το κοινωνικό πρότυπο, όπου οι ''δυνατοί'' τρέφουν τους ''αδυνάτους'' μέχρι οι ρόλοι να αντιστραφούν. Η αδελφή του παρουσιάζεται ως μία αδύναμη κοπέλα, ως μία παθητική μορφή μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας, κάτι που στην συνέχεια μεταβάλλεται.

Είναι εκείνη που αποφασίζει από την πρώτη στιγμή να περιποιείται και να ταΐζει τον αδελφό της, κρυφά όμως από τους γονείς τους. Όμως, ο Κάφκα θέτει ένα ακόμα ερώτημα: Η φροντίδα της αδελφής του προέρχεται από πραγματικό οίκτο και ευσπλαχνία ή αποτελεί ένα μέσο για να αποκτήσει η ίδια έναν ρόλο ενεργότερο στην οικογένεια; Είναι γεγονός, πως η αδελφή του ήταν περιθωριοποιημένη από τα οικογενειακά δρώμενα και εκπλήρωνε έναν ρόλο παθητικό. Θα μπορούσε, επομένως, κάποιος να εξάγει το συμπέρασμα πως η φροντίδα αυτή είναι υποκριτική και αποτελεί απλά το μέσο για την προσωπική ανάδειξη και ανέλιξή της στην ιεράρχηση που η οικογένεια έχει επιβάλλει.

Όταν πλέον ο Γκρέγκορ θεωρηθεί παρείσακτος ο Κάφκα γίνεται ωμός και σκληρός, αφού, όπως διαφαίνεται από την εξέλιξη της ιστορίας, κανένα ιδιωτικό ''λάθος'' δεν συγχωρείται, παρά τους οικογενειακούς δεσμούς, τους δεσμούς αίματος που συνδέουν τα μέλη μιας οικογένειας. Καμία προσωπική επιλογή δεν γίνεται αποδεκτή από την οικογένεια, εάν αυτή η επιλογή απειλεί την εύθραυστη υπόσταση της οικογένειας με κατάρρευση.

Όσο ξεδιπλώνεται η αφήγηση συνειδητοποιούμε πόσο ανύμπορο καθίσταται το άτομο απέναντι στα πρότυπα της κοινωνίας και της οικογένειας, πόσο ανίσχυρο θεωρείται για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις και στις ανάγκες τους. Και μέσα σ' αυτή τη διαρκή μάχη ο άνθρωπος καταλαβαίνει την αδυναμία και την ανικανότητά του απέναντι στην παντοδυναμία του κόσμου, όταν βιώσει την ανάγκη του θανάτου όπως ακριβώς ο Γκρέγκορ, που αποφάσισε να εξαφανιστεί για πάντα παρά να αποτελεί ένα βάρος της οικογένειάς του.

Για το BOOK TOUR, Κάλλη Κωνσταντινοπούλου.